مالیات ارث | راهنمای جامع قوانین و محاسبه

مالیات ارث یکی از انواع مالیات‌های مستقیم است و شبیه مالیات بر دارایی محسوب می‌شود، زمانی که شخصی فوت می‌کند برای بستگان که قانون آن‌ها را طبقه بندی کرده است، برحسب نسبتی که با متوفی دارند ارث به آن‌ها تعلق می‌گیرد و از ارث تعلق گرفته درصدی را باید به عنوان مالیات پرداخت کنند. برای اطلاع از نکات بیشتر تا پایان این مقاله با کی‌بلده همراه باشید.

تعریف مالیات بر ارث

مالیات بر ارث یکی از انواع مالیات مستقیم است که در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، به دارایی‌های وراثتی اعم از منقول و غیر منقول تعلق می‌گیرد. در حقوق ایران، در صورت ورود مالی به وراث، این دارایی مشمول مالیات بر ارث می‌شود و وراث موظف به پرداخت این مالیات هستند.

بر اساس قانون مالیات بر ارث در ایران، وراث موظف‌اند ظرف مدت یک سال از تاریخ وقوع فوت متوفی، فهرستی از اموال و دارایی‌های متوفی را به همراه تخمین ارزش آن‌ها، ضمن تکمیل اظهارنامه مالیات بر ارث، به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه کنند. این فهرست باید شامل جزئیاتی مانند اموال ثبتی، دارایی‌های غیر ثبتی، و هرگونه بدهی‌های متوفی باشد.

پس از ارائه این فهرست و پرداخت مالیات بر ارث، وراث مجاز به تقسیم ماترک و تنظیم امور وراثت می‌شوند. اما اگر مالیات بر ارث پرداخت نشود، ممکن است جریمه و هزینه‌های دیگری برای وراث اعمال شود. از آنجا که مالیات بر ارث به عنوان یکی از مالیات‌های مستقیم، تأثیر مستقیم بر دارایی‌های فرد و انتقال آن‌ها به وراث دارد، پرداخت به موقع و انطباق با قوانین مربوطه امری حیاتی است که به تنظیم و تعادل در امور مالی کشور کمک می‌کند.

اموال مشمول مالیات بر ارث

در ایران، مطابق با ماده ۱۷ قانون مالیات‌های مستقیم، تمامی اموال و دارایی‌های به‌جای مانده از متوفی، بدون توجه به مکان واقعیت فیزیکی آن‌ها (در داخل یا خارج از ایران)، مشمول مالیات بر ارث می‌شوند. این شامل انواع مختلف دارایی‌ها از جمله:

۱.حساب‌ها و سپرده‌های بانکی.

۲.اوراق مشارکت و سهام شرکت‌ها.

۳.سودهای متعلق به این حساب‌ها و سپرده‌ها تا تاریخ انتقال به نام وراث.

۴.کلیه سهام و سهم‌الشرکه‌ها و حق تقدم.

۵.حقوق امتیازات مانند آب، برق، گاز، خطوط تلفن ثابت و همراه، و غیره.

۶.انواع وسایل نقلیه موتوری شامل زمینی، هوایی، و دریایی.

۷.املاک با کاربری‌های مختلف از جمله مسکونی، اداری، تجاری، و صنعتی.

در واقع، هرگونه دارایی یا اموالی که به وراث منتقل می‌شود، ممکن است مشمول مالیات بر ارث شود. این قانون مطابق با ماده ۱۷، این اموال و دارایی‌ها را به‌طور کامل شامل مالیات بر ارث قرار می‌دهد، بدون در نظر گرفتن مکان فیزیکی آن‌ها.

اموال معاف از مالیات بر ارث

همچنین طبق قانون، برخی از دارایی‌ها و اموال معاف از مالیات بر ارث هستند، از جمله:

۱.وجوه بازنشستگی متوفی و وظیفه.

۲.پس‌انداز خدمت و مزایای پایان خدمت.

۳.مطالبات مربوط به خسارت اخراج، بازخرید خدمت و مرخصی‌های استحقاقی استفاده‌ نشده.

۴.بیمه‌های اجتماعی مانند بیمه عمر، خسارت فوت، دیه و غیره که به وارث پرداخت می‌شود.

۵.اموالی که به مؤسسات دولتی وقف شده‌اند.

علاوه بر این، اثاث منزل مسکونی و محل سکونت متوفی نیز از جمله دارایی‌هایی هستند که مشمول مالیات‌برارث نمی‌شوند. به طور کلی، اموال و دارایی‌هایی که در لیست مشمول مالیات بر ارث ذکر نشده‌اند و یا بر اساس قوانین مالیاتی معافیت از پرداخت مالیات بر ارث دارند، به عنوان دارایی‌های غیرمشمول مالیات بر ارث محسوب می‌شوند.

طبقه وراث چیست؟

قانون، وراث را بر اساس نسبتی که با متوفی دارند طبقه بندی نموده است و هر یک به نسبت‌های مختلف مشمول مالیات می‌شوند. بر اساس ماده 862 قانون مدنی وراث به 3 طبقه تقسیم می‌شوند که شامل طبقات زیر هستند:

1. طبقه اول:پدر، مادر، زن، شوهر، فرزند و فرزندِ فرزندان
2. طبقه دوم: اجداد، برادر، خواهر و فرزندان آن‌ها
3. طبقه سوم: عمو، عمه، خاله، دارایی و فرزندان آن‌ها

نکته مهم:

اگر متوفی (مرد) فوت کند و فرزندی نداشته باشد، سهم الارث همسر آن، یک چهارم خواهد بود، اما اگر دارای فرزند و نوه باشد، سهم الارث همسرش یک هشتم می‌باشد. سهم الارث مرد نیز از همسر فوت شده خود در صورتی که فرزندی نداشته باشند یک دوم یعنی نصف دارایی‌های همسر و در صورت داشتن فرزند یک چهارم می‌باشد.

انواع مالیات ارث

گفتیم که به تمام اموال منقول و غیرمنقول متوفی، مالیات تعلق می‌گیرد، بنابراین مالیات بر ارث نیز انواع مختلفی دارد که شامل موارد زیر می‌باشد.

در ادامه مطالب هریک از گروه‌های ذکر شده در تصویر فوق را به صورت جداگانه توضیح خواهیم داد، تا به صورت کامل با مباحث مالیات ارث آشنا شوید.

مالیات ارث ملک

اولین نوع مالیات بر ارث، مالیات املاک می‌باشد که قصد داریم به توضیحات آن بپردازیم. در مرحله اول کمیسیون املاک سازمان مالیاتی، مالیات متعلق به املاکی که به نام متوفی می‌باشد را قیمت گذاری می‌کند، در مرحله دوم میزان مالیات پرداختی برای هر ورثه مشخص می‌شود.

وراث طبقه اول موظف به پرداخت 7.5 درصد و سایر طبقات 2 تا 4 برابر طبقه اول باید مالیات بپردازند. در تعیین مالیات ملک، تاریخ فوت متوفی تاثیرگذار می‌باشد.

مالیات ارث انواع وسایل نقلیه

مورد دیگری که مشمول مالیات بر ارث می‌شود، مالیات بر انواع وسایل نقلیه است. وراث طبقه اول موظف به پرداخت 2 درصد نسبت به ارزش خودرو و طبقات دوم و سوم 2 تا 4 برابر وراث طبقه اول باید مالیات بپردازند.

مالیات بر ارث سهم سهم‌الشرکه و حق تقدم داخل بورس

اگر متوفی در بورس سرمایه گذاری کرده باشد، طبق قوانین مالیات انحصار وراثت، با توجه به نوع دارایی و برگ تشخیص مالیات و همچنین نوع سهام نسبت به میزان مالیات آن تصمیم گیری می‌شود و طبقات وراث هریک به نسبت مختلف باید آن را پرداخت کنند.

مالیات بر ارث سپرده بانکی، اوراق مشارکت و سود سهام

از دیگر اموال متوفی که مشمول مالیات ارث می‌شود، مالیات بر سپرده‌های بانکی، اوراق مشارکت و سود سهامی است که متوفی دارد. میزان مالیات پرداختی این دسته برای وراث طبقه اول 3 درصد و برای طبقه دوم و سوم 2 تا 4 برابر طبقه اول است.

مالیات بر ارث نسبت به ورثه

درصد مالیات بر ارث برای انواع مختلف اموال و دارایی‌ها به شرح زیر است:

نحوه محاسبه مالیات ارث

برای محاسبه مالیات ارث در ایران، ابتدا می‌بایست ارزش کلیه اموال و دارایی‌هایی که به وراث منتقل می‌شوند، تعیین شود. سپس با توجه به طبقه‌بندی وراث، میزان مالیات بر ارث محاسبه می‌شود. در اینجا، فرض می‌شود که وراث از طبقه اول هستند.

۱. ابتدا، ارزش کل اموال و دارایی‌های متوفی تعیین می‌شود.

۲. سپس، با توجه به درصد مالیات بر ارث برای وراث از طبقه اول که در ماده ۱۷ قانون مالیات‌های مستقیم تعیین شده است، میزان مالیات بر ارث محاسبه می‌شود.

۳. اگر وراث از طبقات دوم و سوم باشند، نرخ‌های مالیات به ترتیب دو و چهار برابر می‌شود و مالیات بر ارث به این نسبت افزایش می‌یابد.

۴. در صورتی که متوفی و وراث هر دو از تبعه خارجی باشند و اموال و دارایی متوفی در ایران واقع شده باشد، مالیات بر ارث بر اساس نرخ مالیات ورثه طبقه اول محاسبه می‌شود.

۵. اگر وراث سهم الارث خود را به افراد ثالث یا سایر وراث واگذار کنند، علاوه بر مالیات بر ارث، پرداخت مالیات طبق مقررات فصول نیز بر آن‌ها واجب می‌شود.

۶. حقوق مربوط به قراردادهای اجاره به شرط تملیک با بانک‌ها و دیگر مؤسسه‌های مالی و اعتباری، بر اساس نرخ معاملاتی در تاریخ ثبت واگذاری به نام وراث حساب می‌شود.

۷. در صورتی که اموال به وراث واگذار شود، به درصد مالیات بر ارث طبق ماده ۱۷ قانون مالیات‌های مستقیم مشمول می‌شود و در صورتی که به غیر وارث منتقل شود، ملزم به پرداخت مالیات بر درآمد اتفاقی نیز می‌شود.

مدارک موردنیاز پرداخت مالیات ارثیه

در زمان پرداخت مالیات بر ارث چه مدارکی را باید ارائه دهیم، مدارک مورد نیاز برای پرداخت مالیات ارث شامل موارد زیر می‌باشد:

• • کپی شناسنامه متوفی و ورثه
  • کپی کارت ملی متوفی و ورثه
  • گواهی فوت متوفی
  • برگ درخواست گواهی 34 ق.م.م
  • ورقه اظهارنامه مالیاتی ماده 24 ق.م.م
  • گواهی انحصار وراثت

مالیات قبل و بعد از سال ۹۵

پیش از سال ۹۵ طبق قوانین مالیات مستقیم وارثان موظف بودند هزینه‌هایی که زیادی را به عنوان مالیات به دولت پرداخت کنند.

آمار‌های ثبت شده در قانون قدیم نشان می­دهد که وارثان موظف بودند ۶۵% ارزش اموال به جای مانده را به عنوان مالیات پرداخت کنند. از آنجایی که این میزان مالیات برای وارثان سنگین بود اعتراض‌های صورت گرفت. نتیجه اعتراض‌ها دولت تصمیم گرفت قوانین مالیات ارث با تعدیل کند و این گونه قانون جدید مالیات بر ارث به وجود آمد. قابل ذکر است که این تعدیل‌سازی شامل افرادی می‌شوند که سال ۹۵ یا بعد از آن فوت کردند. به عبارت دیگر وارثان متوفی که تاریخ فوت آن‌ها به سال ۹۴ و قبل از آن می‌رسد مطابق قوانین سابق مالیات بدهند.

در قوانین مالیات بر ارث مربوط به پیش از سال ۹۴ ارزش کل دارایی‌های به جا مانده تعیین‌کننده میزان نرخ مالیات بود.

در قانون قدیم میزان ارزش کل اموال متوفی با درصد مالیات ورثه رابطه مستقیم داشت. یعنی هرچه میزان ارزش اموال به جا مانده بیشتر بود، مالیات سنگین‌تری باید پرداخت می‌شد. به موجب این قانون نوع اموال و دارایی‌ها بر میزان مالیات پرداختی تأثیر نداشت. تنها عامل مؤثر، میزان ارزش کلیه اموال بود؛ همچنین میزان نزدیکی وراث به فرد متوفی، در میزان مالیات پرداختی تأثیر داشت. هر چقدر ورثه به فرد متوفی نزدیک‌تر بود میزان مالیات پرداختی آن کاهش می‌یافت.

قانون جدید مالیات بر ارث

پس از سال ۹۵ قوانین جدیدی برای مالیات ارث تعیین شد. طبق این قانون دیگر ارزش کل  اموال عامل تعیین‌کننده میزان مالیات نیست.

با توجه به درصد‌های تعیین شده برای اموال مختلف میزان مالیات وارثان تعیین می‌گردد. به موجب قانون اصلاحی، برای سپرده‌های بانکی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار باید ۳٪ مالیات پرداخت گردد. این میزان برای سهام و سهم‌الشرکه و حق تقدم آن‌ها ۱.۵%، برای حق امتیاز و سایر اموال و حقوق مالی ۱۰% ارزش روز، وسایل نقلیه موتوری زمینی، دریایی و هوایی ۲٪ و املاک و حق واگذاری محل  ۱.۵% است. طبق این قانون جدید مالیات بر ارث، اگر وارثی تمایل داشته باشد که ارث خود را به نفر سومی بدهد باید هزینه‌های مربوط به نقل و انتقال را بپردازد. اگر اموال به جا مانده از متوفی کمتر از بدهی‌ها و هزینه‌های لازم برای کفن و دفن باشد، وارثان موظف به پرداخت مالیات بر ارث نمی‌شوند.

رسیدگی به اظهارنامه‌های مالیات بر ارث

بعد از تهیه، تنظیم و ارسال اظهارنامه توسط وراث به سازمان امور مالیاتی کشور، این اظهارنامه توسط کارشناسان مربوطه مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد. این سازمان کلیه دارایی‌ها و اموال متوفی را به نرخ روز و پس از کسر دیون و واجبات مالی و… به وراث ابلاغ می‌کنند. به این ترتیب هر کدام از وراث نسبت به سهم‌الارث خود آگاهی پیدا کرده و باید نسبت به پرداخت آن اقدام کنند.

بدیهی است که اگر مالیات بر ارث توسط وراث پرداخت نشود، نقل و انتقال هر نوع دارایی به صورت رسمی ممنوع خواهد بود. در واقع تهیه و تنظیم هرگونه سند رسمی در گرو پرداخت مالیات ارث است. به بیان دیگر دولت برای رسیدن به اهداف خود در مورد تحقق دریافت مالیات از این نوع ضمانت قوی استفاده می‌کند.

کلام پایانی

شاید شما هم جزو کسانی باشید که در مسئله مالیات بر ارث درگیر چالش و دچار ابهام می‌باشند. مالیات بر ارث مربوط به مسائل حقوقی مالیات بوده که در بسیاری از موارد نیاز به حضور در دادگاه و مشاوره گرفتن از وکیل جزئی از الزامات کار بوده است.

شما با حضور در سایت کی‌بلده و انتخاب گزینه درخواست مشاوره، میتوانید با بهترین مشاورین مالیاتی کی‌بلده ارتباط داشته و از صفر تا صد مالیات ارث مربوطه را تا مرحله اجرایی به وکیل مالیاتی کی‌بلده بسپارید.